مصوبه 617 مورخ 1388/2/6 و 1388/2/25

آيين‌نامه تأسيس و انحلال مراكز تخصصي حوزوي

مقدمه: به منظور اجراي بندهاي 3 و 7 ماده 3 مصوبه 427 شوراي عالي حوزه، موضوع شرح وظايف و اختيارات شوراي گسترش، آيين‌نامه تأسيس و انحلال مراكز تخصصي، به شرح زير تدوين گرديد.

فصل اول: تعاريف

ماده 1 . در اين آيين‌نامه، اصطلاحات با تعاريف مشروح، مورد استفاده است:

ا. مركز تخصصي: واحد آموزشي است كه يكي از رشته‌هاي تخصصي مورد نياز را با گرايش‌هاي مربوطه، ارائه مي‌كند.

ب. مؤسس يا هيئت مؤسس: شخص يا اشخاص حقيقي يا حقوقي كه متقاضي تأسيس مركز تخصصي باشند.

ج. موافقت اصولي: موافقت با اصل تأسيس مركز

د. مجوز موقت: موافقت با راه‌اندازي موقت يك تا سه ساله مركز و پذيرش و اجراي دوره تحصيلي

ه. مجوز دائم: موافقت با فعاليت دائم مركز

و. توقف پذيرش: توقف پذيرش طلاب جديد تا برطرف شدن نقايص

ز. توقف فعاليت: توقف فعاليتهاي آموزشي مركز و فراهم‌كردن امكان ادامه تحصيل طلاب مركز در واحدهاي آموزشي ديگر، تا حصول شرايط ادامه فعاليت

ح. انحلال: لغو موافقت اصولي و توقف دائم فعاليتهاي مركز

فصل دوم: تأسيس مركز

مبحث اول: متقاضي تأسيس

ماده 2 . متقاضي تأسيس مركز تخصصي، بايد شرايط زير را داشته باشد:

1. اعتقاد و التزام به ولايت فقيه و وفاداري به نظام مقدس جمهوري اسلامي
2. داراي حسن سابقه و مورد اعتماد مردم بودن
3. توانايي تأمين مكان، تجهيز و تأمين مالي مركز
4. توانايي جذب كادر علمي، تربيتي و اداري متناسب با ظرفيت و دوره تحصيلي مركز، برابر شرايط و ضوابط مربوطه
5. حوزوي‌بودن با تحصيلات سطح چهار

تبصره 1: در صورتي كه متقاضي، مدرك تحصيلي رسمي حوزوي نداشته باشد، بايد مراتب علمي وي، از سوي شوراي گسترش، حداقل معادل با مدرك تحصيلي سطح چهار، تشخيص داده شود.

تبصره 2: در صورتي كه مؤسس، از اشخاص حقوقي باشد، واحد حقوقي مورد نظر، علاوه بر دارابودن شرايط فوق به جز بند 5، بايد داراي ماهيت آموزشي، پژوهشي يا تبليغي باشد و در مراجع ذي‌صلاح، به ثبت رسيده و برابر اساس‌نامه يا مصوبات هيئت امناي آن واحد حقوقي، مجاز به تأسيس مراكز حوزوي باشد.

ماده 3 . تأسيس مراكز تخصصي توسط مراكز مديريت حوزه علميه، بايد بر اساس اين آيين‌نامه و دستورالعمل‌هاي مربوطه باشد.

مبحث دوم: مراحل تأسيس

ماده 4 . با توجه به شرايط مندرج در اين آيين‌نامه، تأسيس مركز تخصصي، در سه مرحله به شرح زير، انجام خواهد شد:

1. موافقت اصولي
2. مجوز موقت
3. مجوز دائم

ماده 5 . تقاضاهاي رسيده به دبيرخانه شوراي گسترش، بر اساس سياست‌هاي ابلاغي و ضوابط مصوب شورا، در مراكز مديريت و كميته تخصصي بررسي شده و جهت تصويب، به شورا ارسال مي‌گردد.

ماده 6 . شرايط اعطاي موافقت اصولي، عبارت است از:

1. احراز ضرورت تأسيس، بر اساس سياست‌هاي شوراي عالي حوزه‌هاي علميه
2. وجود شخص حقيقي يا حقوقي واجد شرايط، به عنوان مؤسس
3. امكان ساخت مركز يا تأمين مكان مناسب وقفي يا ملكي ثبتي، به نام حوزه علميه تحت پوشش شوراي عالي حوزه‌هاي علميه
4. امكان تأمين كليه امكانات و هزينه‌هاي مركز از طرف مؤسس، بر اساس دستورالعمل مربوطه
5. توانايي جذب كادر علمي، تربيتي و اداري متناسب با ظرفيت و دوره تحصيلي مركز، برابر شرايط و ضوابط مربوطه

تبصره 1: شرايط وقف‌نامه مركز، نبايد مغايرتي با مصوبات شوراي عالي حوزه‌هاي علميه داشته باشد.

تبصره 2: در مورد مناطق ويژه و خاص، بر اساس دستورالعمل مربوطه، اقدام خواهد شد.

ماده 7 . در صورتي كه متقاضي، ظرف مدت دو سال، نسبت به تبديل موافقت اصولي به مجوز موقت اقدام ننمايد، موافقت اصولي مركز، باطل خواهد شد.

ماده 8 . در صورت تشخيص ضرورت توسط كميته امور واحدهاي آموزشي تخصصي، جهت تبديل موافقت، يك سال ديگر مهلت داده مي‌شود.

ماده 9 . پس از گذشت يك دوره يك‌ساله و در صورت عدم حصول شرايط لازم و تبديل موافقت، شوراي گسترش نسبت به ابطال موافقت اصولي مركز، اقدام مي‌نمايد.

ماده 10 . شرايط اعطاي مجوز موقت، عبارت است از:

1. تأمين مكان مناسب براي مركز
2. معرفي هيئت امناء، مدير، معاونان و اساتيد مركز
3. تجهيز مركز و تأمين امكانات اوليه آموزشي و اداري
4. تأمين شرايط مندرج در آيين‌نامه و دستورالعمل اجراي رشته‌ها و گرايش‌ها

تبصره 1: تأمين مكان به صورت استيجاري يا در اختيار، در طول دوره مجوز موقت، با تشخيص شوراي گسترش بلامانع است.

تبصره 2: در صورت عدم امكان معرفي رئيس واجد تمامي شرايط، فردي روحاني با توان مديريت مركز، به عنوان سرپرست از طرف هيئت امناء، معرفي و حداكثر براي مدت يك سال، انتخاب مي‌شود.

تبصره 3: در مورد مراكز تخصصي خواهران، در مواردي كه امكان معرفي رئيس خواهر وجود نداشته باشد، استفاده از رئيس مرد با شرط وجود يك محرم به عنوان رابط، پس از تأييد مركز، براي مدت يك سال بلامانع است.

ماده 11 . در صورتي كه متقاضي، در پايان مهلت مجوز موقت، اقدام به تبديل مجوز خود به دائم ننمايد، مركز نمي‌تواند پذيرش مجدد نمايد.

ماده 12 . از زمان ابلاغ توقف پذيرش، و پس از گذشت يك سال، در صورت عدم ارائه مدارك مورد نياز، شوراي گسترش نسبت به لغو موافقت اصولي اقدام مي‌كند كه در اين صورت، مراكز مديريت، بايد شرايط ادامه تحصيل طلاب مركز را در ساير واحدهاي آموزشي، فراهم نمايند.

تبصره 1: پس از لغو موافقت اصولي، نسبت به تصفيه بر اساس اين آيين‌نامه و ضوابط مربوط، اقدام خواهد شد.

تبصره 2: پس از تصويب انحلال، در صورت ارائه مدارك مورد نياز، متقاضي بايد جهت صدور مجدد موافقت اصولي و مجوز موقت، تقاضا نمايد.

ماده 13 . مجوز دائم مركز، توسط شوراي گسترش، بر اساس تقاضاي مؤسس و نتايج ارزيابي عملكرد مركز كه طبق آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي مصوب از سوي مراكز مديريت صورت مي‌گيرد، صادر مي‌شود.

ماده 14 . پس از دريافت مجوز دائم، اجراي سطوح ديگر، منوط به موفقيت سطوح در حال اجرا، بر اساس ضوابط ابلاغي و اخذ مجوز از شوراي گسترش است.

تبصره: اجراي هم‌زمان سطوح مختلف، در مواردي كه توانايي مركز توسط شوراي گسترش احراز شود، بلامانع است.

فصل سوم: توقف و انحلال مركز

ماده 15 . مراكز مديريت، بر اساس ضوابط مصوب، بر مراكز تخصصي نظارت داشته و در صورت بروز شرايط انحلال و پس از اخطار به مسئولين مركز و توقف پذيرش، درخواست توقف فعاليت و يا در صورت لزوم، درخواست انحلال مركز را به شوراي گسترش، جهت تصميم‌گيري ارائه مي‌نمايند.

ماده 16 . با توجه به شرايط مندرج در اين آيين‌نامه، انحلال مراكز تخصصي، در سه مرحله به شرح زير انجام خواهد شد:

1. توقف پذيرش
2. توقف فعاليت
3. انحلال

ماده 17 . بروز برخي از شرايط زير، باعث توقف و انحلال مركز مي‌شود:

1. عدم رعايت سياست‌هاي شوراي عالي حوزه
2. عدم تأمين كيفيت مناسب آموزشي و تربيتي
3. عدم تأمين مناسب كادر علمي و اجرايي مركز
4. عدم تأمين مناسب مالي مركز
5. تقاضاي هيئت امناء

ماده 18 . مراكز مديريت، در صورت بروز شرايط انحلال، اقدام به توقف يك‌ساله پذيرش مركز در همه گرايش‌ها و سطوح، مي‌نمايند.

تبصره: مراكز مديريت مي‌توانند در صورت تداوم شرايط انحلال، يك سال ديگر نيز توقف پذيرش مركز را تمديد كنند.

ماده 19 . در صورت تقاضاي هيئت امناء و موافقت شوراي گسترش، مركز مستقيماً منحل شده و نيازي به طي مراحل توقف پذيرش و فعاليت، نيست.

تبصره: شوراي گسترش مي‌تواند با تغيير مؤسس و يا تغيير نام مركز، شرايط ادامه فعاليت مركز را فراهم نمايد.

ماده 20 . هيئت امناء موظف است در طول مدت توقف پذيرش، اقدام به تأمين شرايط ابلاغي نمايد؛ در غير اين صورت، شوراي گسترش نسبت به توقف فعاليت مركز، اقدام مي‌نمايد.

ماده 21 . در صورتي كه هيئت امناء پس از گذشت يك سال، شرايط ادامه فعاليت مركز را تأمين ننمايد، مركز بر اساس دستورالعمل مصوب، منحل مي‌گردد.

ماده 22 . مراكز مديريت، بايد زمينه ادامه تحصيل طلاب مركز را در صورت انحلال يا توقف فعاليت، در واحدهاي آموزشي ديگر فراهم نمايند.

ماده 23 . در صورت انحلال مركز، مؤسس يا هيئت مؤسس، موظف است اقدامات زير را انجام دهد:

1. كليه تعهدات مربوط به طلاب خود را تا اتمام دوره تحصيلات و امور فارغ‌التحصيلي آنان، به نحو مطلوب و طبق مصوبات و ضوابط مربوط، به انجام برساند.
2. كليه امتيازات و اموال منقول و غيرمنقول را كه از منابع دولتي و غيردولتي در اختيار مركز قرار گرفته است، پس از تصفيه، در اختيار مركز مديريت قرار دهد.
3. كليه تعهدات خود را در برابر نهادهاي دولتي و غيردولتي و اشخاص حقوقي و حقيقي(اعم از اعضاي هيئت علمي و كارمندان خود) انجام دهد.

ماده 24 . پس از احراز اجراي تعهدات مذكور در ماده 23 و حل و فصل امور آموزشي و حقوقي مركز، هيئت تصفيه‌اي مركب از افراد زير، تشكيل و با رعايت مقررات قانوني، امر تصفيه مركز را بر عهده خواهد داشت:

1. دو نماينده از مراكز مديريت
2. مؤسس يا نماينده مؤسس، يا نماينده هيئت مؤسس

تبصره: هيئت تصفيه، موظف است در مورد فوق، صورت‌مجلسي كه به امضاي كليه اعضاي هيئت خواهد رسيد، تنظيم و يك نسخه از آن را به مؤسس يا هيئت مؤسس، و نسخه ديگر آن را به مراكز مديريت حوزه علميه، تسليم نمايد.

ماده 25 . هر گونه اصلاح يا تغيير در مواد اين آيين‌نامه، با پيشنهاد شوراي گسترش و تصويب شوراي عالي حوزه، به عمل خواهد آمد. دستورالعمل‌هاي مربوطه نيز، در كميته امور واحدهاي آموزشي تخصصي شوراي گسترش، تصويب خواهد شد.

ماده 26 . اين آيين‌نامه، در 3 فصل و 2 مبحث و 26 ماده و 13 تبصره، در تاريخ1388/2/6 و 1388/2/25 در جلسه شوراي عالي حوزه، به تصويب رسيد.

 

مصوبه 618 مورخ 1388/2/6 و 1388/2/25

آيين‌نامه تأسيس و انحلال مؤسسات آموزش عالي حوزوي

مقدمه: به منظور اجراي بندهاي 3 و 7 ماده 3 مصوبه 427 شوراي عالي حوزه، موضوع شرح وظايف و اختيارات شوراي گسترش، آيين‌نامه تأسيس و انحلال مؤسسات آموزش عالي حوزوي، به شرح زير تدوين گرديد.

فصل اول: تعاريف

ماده 1 . در اين آيين‌نامه، اصطلاحات با تعاريف مشروح، مورد استفاده است:

ا. مؤسسه آموزش عالي: واحد آموزشي است كه دو يا چند رشته تخصصي مورد نياز را با گرايش‌هاي مربوطه، ارائه مي‌كند.

ب. مؤسس يا هيئت مؤسس: شخص يا اشخاص حقيقي يا حقوقي كه متقاضي تأسيس مؤسسه آموزش عالي حوزوي باشند.

ج. موافقت اصولي: موافقت با اصل تأسيس مؤسسه آموزش عالي

د. مجوز موقت: موافقت با راه‌اندازي موقت يك تا سه ساله مؤسسه آموزش عالي و پذيرش و اجراي دوره تحصيلي

ه. مجوز دائم: موافقت با فعاليت دائم مؤسسه آموزش عالي

و. توقف پذيرش: توقف پذيرش طلاب جديد تا برطرف شدن نقايص

ز. توقف فعاليت: توقف فعاليتهاي آموزشي مؤسسه آموزش عالي و فراهم‌كردن امكان ادامه تحصيل طلاب مؤسسه در واحدهاي آموزشي ديگر، تا حصول شرايط ادامه فعاليت

ح. انحلال: لغو موافقت اصولي و توقف دائم فعاليتهاي مؤسسه

فصل دوم: تأسيس مؤسسه

مبحث اول: متقاضي تأسيس

ماده 2 . متقاضي تأسيس مؤسسه، بايد شرايط زير را داشته باشد:

1. اعتقاد و التزام به ولايت فقيه و وفاداري به نظام مقدس جمهوري اسلامي
2. داراي حسن سابقه و مورد اعتماد مردم بودن
3. توانايي تأمين مكان، تجهيز و تأمين مالي مؤسسه
4. توانايي جذب كادر علمي، تربيتي و اداري متناسب با ظرفيت و دوره تحصيلي مؤسسه، برابر شرايط و ضوابط مربوطه
5. حوزوي‌بودن با تحصيلات سطح چهار

تبصره 1: در صورتي كه متقاضي، مدرك تحصيلي رسمي حوزوي نداشته باشد، بايد مراتب علمي وي، از سوي شوراي گسترش، حداقل معادل با مدرك تحصيلي سطح چهار، تشخيص داده شود.

تبصره 2: در صورتي كه مؤسس، از اشخاص حقوقي باشد، واحد حقوقي مورد نظر، علاوه بر دارابودن شرايط فوق به جز بند 5، بايد داراي ماهيت آموزشي، پژوهشي يا تبليغي باشد و در مراجع ذي‌صلاح، به ثبت رسيده و برابر اساس‌نامه يا مصوبات هيئت امناي آن واحد حقوقي، مجاز به تأسيس مؤسسه آموزش عالي حوزوي باشد.

ماده 3 . تأسيس مؤسسات آموزش عالي توسط مراكز مديريت حوزه علميه، بايد بر اساس اين آيين‌نامه و دستورالعمل‌هاي مربوطه باشد.

مبحث دوم: مراحل تأسيس

ماده 4 . با توجه به شرايط مندرج در اين آيين‌نامه، تأسيس مؤسسه، در سه مرحله به شرح زير، انجام خواهد شد:

1. موافقت اصولي
2. مجوز موقت
3. مجوز دائم

ماده 5 . تقاضاهاي رسيده به دبيرخانه شوراي گسترش، بر اساس سياست‌هاي ابلاغي و ضوابط مصوب شورا، در مراكز مديريت و كميته تخصصي بررسي شده و جهت تصويب، به شورا ارسال مي‌گردد.

ماده 6 . شرايط اعطاي موافقت اصولي، عبارت است از:

1. احراز ضرورت تأسيس، بر اساس سياست‌هاي شوراي عالي حوزه‌هاي علميه
2. وجود شخص حقيقي يا حقوقي واجد شرايط، به عنوان مؤسس
3. امكان ساخت مؤسسه يا تأمين مكان مناسب وقفي يا ملكي ثبتي، به نام حوزه علميه تحت پوشش شوراي عالي حوزه‌هاي علميه
4. امكان تأمين كليه امكانات و هزينه‌هاي مؤسسه از طرف مؤسس، بر اساس دستورالعمل مربوطه
5. توانايي جذب كادر علمي، تربيتي و اداري متناسب با ظرفيت و دوره تحصيلي مؤسسه، برابر شرايط و ضوابط مربوطه

تبصره 1: شرايط وقف‌نامه مؤسسه، نبايد مغايرتي با مصوبات شوراي عالي حوزه‌هاي علميه داشته باشد.

تبصره 2: در مورد مناطق ويژه و خاص، بر اساس دستورالعمل مربوطه، اقدام خواهد شد.

ماده 7 . در صورتي كه متقاضي، ظرف مدت دو سال، نسبت به تبديل موافقت اصولي به مجوز موقت اقدام ننمايد، موافقت اصولي مؤسسه، باطل خواهد شد.

ماده 8 . در صورت تشخيص ضرورت توسط كميته امور واحدهاي آموزشي تخصصي، جهت تبديل موافقت، يك سال ديگر مهلت داده مي‌شود.

ماده 9 . پس از گذشت يك دوره يك‌ساله و در صورت عدم حصول شرايط لازم و تبديل موافقت، شوراي گسترش نسبت به ابطال موافقت اصولي مؤسسه، اقدام مي‌نمايد.

ماده 10 . شرايط اعطاي مجوز موقت، عبارت است از:

1. تأمين مكان مناسب براي مؤسسه
2. معرفي هيئت امناء، مدير، معاونان و اساتيد مؤسسه
3. تجهيز مؤسسه و تأمين امكانات اوليه آموزشي و اداري
4. تأمين شرايط مندرج در آيين‌نامه و دستورالعمل اجراي رشته‌ها و گرايش‌ها

تبصره 1: تأمين مكان به صورت استيجاري يا در اختيار، در طول دوره مجوز موقت، با تشخيص شوراي گسترش بلامانع است.

تبصره 2: در صورت عدم امكان معرفي رئيس واجد تمامي شرايط، فردي روحاني با توان مديريت مؤسسه، به عنوان سرپرست از طرف هيئت امناء، معرفي و حداكثر براي مدت يك سال، انتخاب مي‌شود.

تبصره 3: در مورد مؤسسات آموزش عالي خواهران، در مواردي كه امكان معرفي رئيس خواهر وجود نداشته باشد، استفاده از رئيس مرد با شرط وجود يك محرم به عنوان رابط، پس از تأييد مركز، براي مدت يك سال بلامانع است.

ماده 11 . در صورتي كه متقاضي، در پايان مهلت مجوز موقت، اقدام به تبديل مجوز خود به دائم ننمايد، مؤسسه نمي‌تواند پذيرش مجدد نمايد.

ماده 12 . از زمان ابلاغ توقف پذيرش، و پس از گذشت يك سال، در صورت عدم ارائه مدارك مورد نياز، شوراي گسترش نسبت به لغو موافقت اصولي اقدام مي‌كند كه در اين صورت، مراكز مديريت، بايد شرايط ادامه تحصيل طلاب مؤسسه را در ساير واحدهاي آموزشي، فراهم نمايند.

تبصره 1: پس از لغو موافقت اصولي، نسبت به تصفيه بر اساس اين آيين‌نامه و ضوابط مربوط، اقدام خواهد شد.

تبصره 2: پس از تصويب انحلال، در صورت ارائه مدارك مورد نياز، متقاضي بايد جهت صدور مجدد موافقت اصولي و مجوز موقت، تقاضا نمايد.

ماده 13 . مجوز دائم مؤسسه، توسط شوراي گسترش، بر اساس تقاضاي مؤسس و نتايج ارزيابي عملكرد مؤسسه كه طبق آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي مصوب از سوي مراكز مديريت صورت مي‌گيرد، صادر مي‌شود.

ماده 14 . پس از دريافت مجوز دائم، اجراي سطوح ديگر، منوط به موفقيت سطوح در حال اجرا، بر اساس ضوابط ابلاغي و اخذ مجوز از شوراي گسترش است.

تبصره 1: اجراي هم‌زمان سطوح مختلف، در مواردي كه توانايي مؤسسه توسط شوراي گسترش احراز شود، بلامانع است.

تبصره 2: تبديل مركز تخصصي به مؤسسه آموزش عالي، با تأمين شرايط مندرج در آيين‌نامه مربوطه، امكان‌پذير است.

فصل سوم: توقف و انحلال مؤسسه

ماده 15 . مراكز مديريت، بر اساس ضوابط مصوب، بر مؤسسات نظارت داشته و در صورت بروز شرايط انحلال و پس از اخطار به مسئولين مؤسسه و توقف پذيرش، درخواست توقف فعاليت و يا در صورت لزوم، درخواست انحلال مؤسسه را به شوراي گسترش، جهت تصميم‌گيري ارائه مي‌نمايند.

ماده 16 . با توجه به شرايط مندرج در اين آيين‌نامه، انحلال مؤسسات، در سه مرحله به شرح زير انجام خواهد شد:

1. توقف پذيرش
2. توقف فعاليت
3. انحلال

ماده 17 . بروز برخي از شرايط زير، باعث توقف و انحلال مؤسسه مي‌شود:

1. عدم رعايت سياست‌هاي شوراي عالي حوزه
2. عدم تأمين كيفيت مناسب آموزشي و تربيتي
3. عدم تأمين مناسب كادر علمي و اجرايي مؤسسه
4. عدم تأمين مناسب مالي مؤسسه
5. تقاضاي هيئت امناء

ماده 18 . مراكز مديريت، در صورت بروز شرايط انحلال، اقدام به توقف يك‌ساله پذيرش مؤسسه در همه گرايش‌ها و سطوح، مي‌نمايند.

تبصره: مراكز مديريت مي‌توانند در صورت تداوم شرايط انحلال، يك سال ديگر نيز توقف پذيرش مؤسسه را تمديد كنند.

ماده 19 . در صورت تقاضاي هيئت امناء و موافقت شوراي گسترش، مؤسسه مستقيماً منحل شده و نيازي به طي مراحل توقف پذيرش و فعاليت، نيست.

تبصره: شوراي گسترش مي‌تواند با تغيير مؤسس و يا تغيير نام مؤسسه، شرايط ادامه فعاليت مؤسسه را فراهم نمايد.

ماده 20 . هيئت امناء موظف است در طول مدت توقف پذيرش، اقدام به تأمين شرايط ابلاغي نمايد؛ در غير اين صورت، شوراي گسترش نسبت به توقف فعاليت مؤسسه، اقدام مي‌نمايد.

ماده 21 . در صورتي كه هيئت امناء پس از گذشت يك سال، شرايط ادامه فعاليت مؤسسه را تأمين ننمايد، مؤسسه بر اساس دستورالعمل مصوب، منحل مي‌گردد.

ماده 22 . مراكز مديريت، بايد زمينه ادامه تحصيل طلاب مؤسسه را در صورت انحلال يا توقف فعاليت، در واحدهاي آموزشي ديگر فراهم نمايند.

ماده 23 . در صورت انحلال مؤسسه، مؤسس يا هيئت مؤسس، موظف است اقدامات زير را انجام دهد:

1. كليه تعهدات مربوط به طلاب خود را تا اتمام دوره تحصيلات و امور فارغ‌التحصيلي آنان، به نحو مطلوب و طبق مصوبات و ضوابط مربوط، به انجام برساند.
2. كليه امتيازات و اموال منقول و غيرمنقول را كه از منابع دولتي و غيردولتي در اختيار مؤسسه قرار گرفته است، پس از تصفيه، در اختيار مركز مديريت قرار دهد.
3. كليه تعهدات خود را در برابر نهادهاي دولتي و غيردولتي و اشخاص حقوقي و حقيقي(اعم از اعضاي هيئت علمي و كارمندان خود) انجام دهد.

ماده 24 . پس از احراز اجراي تعهدات مذكور در ماده 23 و حل و فصل امور آموزشي و حقوقي مؤسسه، هيئت تصفيه‌اي مركب از افراد زير، تشكيل و با رعايت مقررات قانوني، امر تصفيه مؤسسه را بر عهده خواهد داشت:

1. دو نماينده از مراكز مديريت
2. مؤسس يا نماينده مؤسس، يا نماينده هيئت مؤسس

تبصره: هيئت تصفيه، موظف است در مورد فوق، صورت‌مجلسي كه به امضاي كليه اعضاي هيئت خواهد رسيد، تنظيم و يك نسخه از آن را به مؤسس يا هيئت مؤسس، و نسخه ديگر آن را به مراكز مديريت حوزه علميه، تسليم نمايد.

ماده 25 . هر گونه اصلاح يا تغيير در مواد اين آيين‌نامه، با پيشنهاد شوراي گسترش و تصويب شوراي عالي حوزه، به عمل خواهد آمد. دستورالعمل‌هاي مربوطه نيز، در كميته امور واحدهاي آموزشي تخصصي شوراي گسترش، تصويب خواهد شد.

ماده 26 . اين آيين‌نامه، در 3 فصل و 2 مبحث و 26 ماده و 14 تبصره، در تاريخ 1388/2/6 و 1388/2/25 به تصويب شوراي عالي حوزه رسيد.

مصوبه 640 مورخ 1388/7/26

آيين‌نامه تصويب و اعطاي مجوز اجراي رشته‌ها و گرايشهاي تخصصي حوزه‌هاي علميه

مقدمه: به منظور اجراي بند 5 از ماده 3، مصوبه 427 شوراي عالي، موضوع شرح وظايف و اختيارات شوراي گسترش، «آيين‌نامه تصويب و اعطاي مجوز اجراي رشته‌ها و گرايشهاي تخصصي حوزه‌هاي علميه» تدوين گرديد. در اين آيين‌نامه براي رعايت اختصار، «شوراي عالي حوزه‌هاي علميه»، «شوراي عالي» و «شوراي گسترش حوزه‌هاي علميه»، «شوراي گسترش» خوانده مي‌شود.

ماده 1 . در اين آيين‌نامه، اصطلاحات زير با تعاريف مشروح، به كار رفته است:

ا. متقاضي اجراي رشته: واحد آموزشي يا پژوهشي است كه مجوز فعاليت خود را از شوراي گسترش، كسب كرده و در چارچوب ضوابط و مقررات اين شورا، فعاليت مي‌كند و يا در ديگر مراجع قانوني، به ثبت رسيده و مجوز ارائه آموزشهاي حوزوي را از شوراي گسترش، دريافت كرده باشد.

ب. تصويب رشته: تصويب كليات، جدول دروس و سرفصل دروس يك رشته يا گرايش، تصويب رشته يا گرايش است.

ج. رشته: يكي از شعب علوم و معارف اسلامي و يا دانشهاي مورد نياز حوزه است كه در موضوعي متمايز از ديگر موضوعات است و به يك كارآيي مشخص مي‌انجامد.

د. گرايش: جهت‌گيري تخصصي در يك رشته تحصيلي است.

هـ . اجرا: فرايند پذيرش طلاب تا اعطاي مدرك

و. تعليق اجراي رشته: عدم پذيرش در رشته يا گرايش مورد نظر، در مدت معين‌شده

ز. لغو اجراي رشته: عدم پذيرش در رشته يا گرايش مورد نظر كه از آن پس، براي پذيرش در همان رشته يا گرايش، بايد مجدداً تمام مراحل دريافت مجوز اجرا، طي شود.

ماده 2 . تقاضاهاي تصويب و اجراي رشته، ابتدا به دبيرخانه شوراي گسترش ارسال مي‌شود؛ سپس جهت بررسي كارشناسي بر اساس سياستها و ضوابط مصوب شوراي گسترش، به مراكز مديريت ارجاع مي‌گردد و نتايج، پس از بررسي در كميته‌هاي تخصصي شوراي گسترش و جمع‌بندي نهايي، جهت تصويب به شوراي گسترش، ارائه خواهد شد.

ماده 3 . اختلاف تعداد واحدهاي دو گرايش از يك رشته، بايد به شرح ذيل ‌باشد:

1. حداقل 20 درصد و حداكثر 40 درصد واحدهاي دروس تخصصي(بدون احتساب پايان‌نامه) در سطح سه
2. حداقل 30 درصد و حداكثر 50 درصد واحدهاي دروس تخصصي(بدون احتساب پايان‌نامه) در سطح چهار

 

ماده 4 . تصويب رشته يا گرايش، در دو مرحله انجام خواهد شد كه عبارت‌اند از:

1. تصويب كليات و جدول دروس رشته يا گرايش
2. تصويب طرح تفصيلي، سرفصل‌ها و منابع رشته يا گرايش مورد نظر

ماده 5 . كليات و جدول دروس رشته يا گرايش مورد نظر، پس از تصويب در شوراي گسترش، بايد به تصويب شوراي عالي برسد.

ماده 6 . پس از تصويب كليات و جدول دروس رشته يا گرايش، طرح تفصيلي، سرفصل‌ها و منابع رشته يا گرايش مورد نظر، بايد به تصويب شوراي گسترش يا نهاد تعيين‌شده از سوي آن، برسد.

ماده 7 . متقاضي اجرا، بايد واجد شرايط ذيل باشد:

1. در اختيار داشتن هيئت علمي متناسب و كافي
2. داشتن امكانات و فضاي كالبدي مورد نياز
3. داشتن توان مالي و پشتيباني لازم

ماده 8 . شوراي گسترش، در صورت حصول شرايط، مجوز يك بار پذيرش در رشته يا گرايش مورد نظر را صادر مي‌كند.

تبصره 1: سال اول تأسيس، در مراكز تخصصي، حداكثر با اجراي يك رشته و يك گرايش، و در مؤسسات آموزش عالي حوزوي، حداكثر با اجراي دو رشته و دو گرايش موافقت مي‌شود.

تبصره 2: در صورت تشخيص ضرورت و احراز شرايط توسط شوراي گسترش، در سال اول تأسيس، مراكز تخصصي مي‌توانند علاوه بر موضوع تبصره 1، يك گرايش ديگر، و مؤسسات آموزش عالي، يك رشته و يك گرايش ديگر، اجرا كنند.

تبصره 3: در طول مدت مجوز موقت تأسيس واحد آموزشي، مجوز دائم اجراي رشته، ارائه نشده و در صورت حصول شرايط، مجوز يك بار پذيرش، تمديد مي‌شود.

ماده 9 . متقاضي براي دو سال بعد، بايد تقاضاي خود مبني بر دريافت مجوز پذيرش دائم يا محدود رشته يا گرايش مورد نظر را به شوراي گسترش ارائه نمايد.

ماده 10 . شوراي گسترش، پس از گذشت دو سال و در صورت حصول شرايط، با پذيرش دائم يا محدود اجراي رشته، موافقت مي‌نمايد.

 

تبصره: موافقت با اجراي سطح چهار، فقط به صورت محدود بوده و تقاضاي اجراي سطح چهار، بايد هر ساله جهت تأييد به شوراي گسترش، ارائه شود و تنها در صورت موافقت شورا، قابل انجام است.

ماده 11 . نظارت بر اجراي رشته‌ها و گرايشهاي تخصصي و ارزيابي آن، بايد بر اساس آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هاي مربوط، به طور مستمر از سوي مراكز مديريت حوزه‌هاي علميه انجام شود؛ شوراي گسترش، پس از بررسي نتايج ارزيابي، نسبت به تمديد مجوز، تبديل مجوز محدود به دائم و يا لغو مجوز، تصميم‌گيري مي‌كند.

ماده 12 . شرايط لغو اجراي رشته يا گرايش، عبارت است از:

1. عدم رعايت مصوبات شوراي عالي و شوراي گسترش
2. عدم برخورداري از كيفيت مناسب ارائه رشته يا گرايش مورد نظر
3. تشخيص عدم نياز به ادامه پذيرش در رشته مورد نظر، توسط شوراي گسترش
4. عدم مطابقت ادامه پذيرش، با سياستهاي شوراي عالي يا شوراي گسترش

ماده 13 . در صورت بروز شرايط لغو اجراي رشته، شوراي گسترش تا برطرف شدن موانع، اقدام به تعليق پذيرش رشته مي‌نمايد.

تبصره: پذيرش مجدد در رشته يا گرايش مورد نظر، منوط به مجوز شوراي گسترش است.

ماده 14 . در صورت برطرف نشدن موانع پذيرش، شوراي گسترش، اقدام به لغو مجوز اجراي رشته مي‌نمايد.

تبصره: در صورت لغو اجراي رشته يا گرايش، واحد آموزشي مورد نظر تا دو سال، حق تقاضاي اجراي رشته يا گرايش مورد نظر را ندارد.

ماده 15 . در صورت مخالفت شوراي گسترش با ادامه اجراي رشته يا گرايش، مراكز مديريت بايد ترتيبي اتخاذ نمايند كه طلاب، در ساير مراكز و مؤسسات، بدون گذراندن آزمون ورودي مجدد، در همان رشته و در صورتي كه رشته مورد نظر وجود نداشت، در رشته‌هاي مشابه، ادامه تحصيل دهند.

ماده 16 . هر گونه تغيير در اين آيين‌نامه، با پيشنهاد شوراي گسترش و تصويب شوراي عالي، امكان‌پذير است.

تبصره: دستورالعمل‌هاي مربوطه، در كميته‌هاي تخصصي شوراي گسترش، تصويب خواهد شد.

ماده 17 . اين آيين‌نامه، در 17 ماده و 7 تبصره، در تاريخ 1388/7/26 به تصويب شوراي عالي حوزه‌هاي علميه رسيد.

 

مصوبه 313 شوراي عالي حوزه ­های علميه(مورخ 79/7/1)

ماده 1 : به منظور برنامه‌ريزي در امور فارغ‌التحصيلان حوزه در چارچوب مصوّبات شوراي عالي، شوراي مدارك علمي با حضور اعضاي ذيل تشكيل مي‌شود:

الف) مدير حوزة علمية قـم (رئيس شورا)

ب) معاون آموزشي مركز مديريت حوزه علميه قم

ج) معاون پژوهشي مركز مديريت حوزه علميه قم

د) حداقل چهارتن از اساتيد و صاحب‌نظران، به عنوان كارشناس به پيشنهاد مدير حوزه و تأييد شوراي عالي به مدت دوسال

هـ) دو نفر نمايندة مديريت حوزه‌هاي علمية خواهران به پيشنهاد مدير حوزه‌هاي علمية خواهران و تأييد شوراي عالي حوزه

و) مدير مدارك علمي مركز مديريت حوزه علميه قم بدون حقّ رأي.

ماده 2 : وظائف شوراي مدارك علمي عبارت است از:

الف) همكاري با مدير حوزة علمية قم جهت ايجاد زمينه اجراي مصوّبات شوراي عالي و آئين‌نامه‌ها و برنامه‌هاي پيش‌بيني‌شده در ارتباط با مدارك علمي

ب) تهيه، تدوين و پيشنهاد برنامه‌هاي جديد و اصلاح و تغيير در آيين‌نامة مدارك علمي به شوراي عالي با درخواست مدير حوزة علمية قم يا مدير حوزه‌هاي علمية خواهران (در امور مربوط به حوزه‌هاي خواهران)

ج) تصميم‌گيري نسبت به موارد محوّله در اين آيين‌نامه در چارچوب ضوابط مصوّب

د) بررسي‌امورمربوط‌به‌مدارك‌علمي كه توسط مدير حوزه به اين شورا ارجاع مي‌شود

هـ) تشكيل كميته‌هاي تخصّصي در زمينه‌هاي مختلف براي بررسي و تصويب موضوعات رساله‌ها، متناسب با رشته‌ها و گرايش‌هاي علوم اسلامي

و) تصويب آئين‌نامه‌هاي داخلي كميته‌ها و دستورالعمل‌هاي اجرايي.

ماده 3 :  مديريت مدارك علمي به متقاضيان واجد شرايط در سطوح يك، دو، سه و چهار پس از احراز صلاحيت‌هاي اخلاقي لازم، طبق ضوابط اين آئين‌نامه، مدرك علمي اعطا مي‌كند.

تبصره: مسئوليت تعيين صلاحيت‌هاي اخلاقي و كيفيت احراز آن به عهدة شوراي مدارك علمي مي‌باشد.

ماده 4 : به طلابي كه دروس سطح يك و دو را به اتمام رسانده‌اند، دانشنامة مربوطه اعطا مي‌شود و مدارك سطح سه و چهار، تنها به كساني اعطا مي‌شود كه براساس نظر شوراي مدارك علمي داراي اولويت‌هاي ثبت‌نام باشند.

تبصره: طلابي كه قبل از سال 1375 در دستگاههاي علمي، آموزشي و اجرايي كشور اشتغال داشته‌اند، علاوه بر سقف تعيين‌شده در هر سال مي‌توانند به تعدادي كه شوراي مدارك علمي تعيين مي‌نمايد، براي دريافت مدارك سطح سه و چهار اقدام نمايند.

ماده 5 : افرادي كه پيش از تشكيل شوراي مديريت (سال 1360)، دروس سطح سه را خوانده‌اند و پروندة كاملي در مركز مديريت نداشته و يا فاقد پرونده مي‌باشند، در صورتي كه دو نفر از اساتيد و علماي حوزه كه مورد تأييد مركز مديريت هستند، مراتب تحصيلي آنها را تأييد كنند، مي‌توانند در امتحاني كه بيانگر سطح تحصيلي آنها باشد، شركت كنند، در صورت موفقيت در امتحان مي‌توانند موضوع رساله دريافت نمايند و در صورتي كه مراتب تحصيلي آنها درحدّ سطح يك يا دو تشخيص داده شود، مدرك سطح مربوطه به آنها اعطا مي‌شود.

ماده 6 : متقاضيان دريافت مدارك سطح سه و چهار، علاوه بر موفقيت در امتحان كتبي و شفاهي مربوط، بايد در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي، رساله تأليف كنند.

ماده 7 : شرايط اختصاصي اعطاي مدرك سطح يك و دو:

الف) كسب معدل 14 در پاية ششم براي مدرك سطح يك

ب) دارا بودن شرايط اعطاي مدرك سطح يك و معدل 14 در دروس سطح دو براي دريافت مدرك سطح دو

ماده 8 : شرايط اختصاصي اعطاي مدرك سطح سه:

الف) داشتن شرايط دريافت مدرك سطح دو

ب) داشتن معدل 14 در دروس سطح سه يا دروس دورة پاية تخصّصي سطح سه

ج) كسب نمرة 14 در رساله

د) معمّم بودن مستمر

تبصره 1: اعطاي مدرك در سطوح مختلف، منوط به موفقيت در دروسي است كه در زمان امتحان، جزء برنامة درسي حوزه محسوب مي‌شده و نسبت به طلابي كه قبلاً پايه‌هاي مربوط را گذرانده‌اند، برنامة درسي جديد ملاك نيست.

تبصره 2: فضلاء و اساتيدي كه سابقة حداقل پنج سال تدريس سطح سه يا هشت‌سال سابقة تدريس سطح دو در مراكز عمومي و رسمي حوزة علميه را دارا باشند، از كسب شرايط مندرج در بند (الف) و (ب) اين ماده معاف بوده و مي‌توانند جهت اخذ موضوع رسالة سطح سه اقدام كنند.

تبصره 3: محققين حوزة علميه با احراز مراتب تحصيلي آنها در صورت تدوين حداقل دو كتاب علمي در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي، يا داشتن يكي از شرايط زير بدون لحاظ نمرات پايه‌هاي تحصيلي، مي‌توانند جهت اخذ موضوع رسالة سطح سه اقدام كنند. احراز شرايط مندرج در اين تبصره برعهدة كميتة تخصّصي است كه بعد از تأييد شوراي مدارك علمي قطعيت خواهد يافت:

الف) تأليف حداقل چهار مقالة علمي منتشرشده در مجلات علمي و تخصّصي

ب) همكاري مستقيم در طرح‌هاي تحقيقاتي مراكز پژوهشي مورد تأييد مركز مديريت و مركز مديريت حوزه‌هاي علميه خواهران حداقل پنج‌ سال

ماده 9: شرايط اختصاصي اعطاي مدرك سطح چهار:

الف) دارا بودن مدرك سطح سه

ب) شركت حداقل چهارسال در دروس خارج بعد از امتحانات سطح سه يا اتمام دورة تخصّصي سطح چهار

تبصره 1: طلاب مشمول ماده 5 با احراز اينكه دروس خارج را به مدت چهارسال گذرانده‌اند، مي‌توانند بلافاصله بعد از اخذ مدرك سطح سه براي اخذ مدرك سطح چهار با وجود ساير شرايط اقدام نمايند.

تبصره 2: طلابي كه تا زمان تصويب اين آئين‌نامه بطور ساليانه در مصاحبة علمي دروس خارج شركت نكرده‌اند، موفقيت در مصاحبة علمي مربوط به چهارسال براي آنها كفايت مي‌كند.

ج) كسب معدل 14 در مصاحبة علمي درس خارج

د) كسب معدل 14 در دروس دورة تخصّصي سطح چهار

هـ) تدوين رساله و كسب امتياز لازم

و) معمّم ‌بودن مستمر متقاضي

تبصره 3: فضلا و محققين مشتهر به فضل كه داراي سابقة تأليف حداقل سه كتاب علمي منتشرشده درحدّ رسالة سطح چهار مي‌باشند، پس از بررسي كميته‌هاي تخصّصي و تأييد شوراي مدارك علمي مي‌توانند بدون رعايت موارد اين ماده بجز بند (و) مدرك سطح چهار دريافت كنند.

تبصره 4: فضلا و اساتيد مشتهر به فضل كه سابقة حداقل پنج‌سال تدريس موفّق درس خارج يا هشت سال تدريس موفّق دروس سطح سه در مراكز عمومي و رسمي حوزه را داشته و فاقد كتاب علمي منتشرشده باشند، پس از بررسي كميتة تخصّصي مربوطه و تأييد شوراي مدارك علمي، از كسب شرايط اين ماده بجز بند (و) معاف بوده و مي‌توانند براي دريافت مدرك سطح چهار نوشتة علمي خود را ارائه دهند.

تبصره 5: فضلا و طلابي كه دروس دورة سطح و چهارسال دروس خارج خود را گذرانده‌اند و داراي مدرك كارشناسي ارشد از يكي دانشگاههاي معتبر كسور يا مؤسسات علمي باشند و پايان‌نامة آنها در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي، با استفاده از منابع اسلامي باشد و واجد شرايط مندرج در اين آئين‌نامه نيز به تشخيص كميتة تخصّصي باشند، از شرط داشتن مدرك سطح سه معاف مي‌باشند.

تبصره 6: فضلا و طلابي مي‌توانند از تبصره‌هاي 2 و 3 ماده 8 و تبصره‌هاي 1 و 2 ماده 9 استفاده نمايند كه در تاريخ تصويب اين آئين‌نامه حائز شرايط مذكور در تبصره‌هاي فوق باشند.

ماده 10 : به منظور بررسي صلاحيت علمي اساتيد راهنما، مشاور و داور و بررسي تخصّصي موضوع رساله‌ها در زمينه‌هاي مختلف علوم و معارف اسلامي، كميته‌هاي تخصّصي به تناسب رشته‌هاي مختلف علوم و معارف اسلامي رايج در حوزة علميه توسط شوراي مدارك علمي تشكيل مي‌شود. اين كميته‌ها عبارتند از:

1)كميتة فقه و اصول            2) كميتة تفسير و علوم قرآني

3) كميتة تبليغ                   4) كميتة فلسفه و كلام

5) كميتة قضا

تبصره: كميته‌هاي تخصّصي محدود به موارد مذكور نمي‌باشد و بنا به تشخيص شوراي مدارك علمي و با توجّه به تأسيس رشته‌هاي جديد با تأييد شوراي عالي حوزه قابل افزايش مي‌باشد.

ماده 11 : اعضاي كميته‌هاي تخصّصي بايد حداقل داراي يكي از شرايط ذيل باشند:

• پنج‌سال سابقة تدريس در رشته‌هاي مربوط
• داراي سه تأليف در رشته‌هاي مربوط
• داراي پنج سال سابقة تحقيق در رشتة مربوط و ارائة مقالاتي در مجامع علمي يا مجلات تخصّصي

تبصره:‌ احراز شرايط اعضاي كميته‌ها و وظائف آنان به پيشنهاد معاون آموزشي مركز مديريت حوزه علميه قم يا مديريت حوزه‌هاي علمية خواهران و تصويب شوراي مدارك علمي مي‌باشد.

ماده 12 : موضوع رسالة سطح سه و چهار، پس از تصويب كميته‌هاي تخصّصي شوراي مدارك علمي، رسميت خواهد يافت.

ماده 13 : طلاب، رساله‌هاي خود را بايد با نظارت يك استاد راهنما و يك استاد مشاور تدوين كنند. مسئوليت علمي پايان‌نامه به عهدة استاد راهنما مي‌باشد.

ماده 14 : اساتيد راهنما و مشاور بايد حداقل يكي از شرايط زير را دارا باشند:

الف) حداقل پنج سال سابقة تدريس در سطح سه متناسب با رشتة مربوط

ب) حداقل پنج‌ سال سابقة تحقيق در رشتة مربوط

ج) داراي حداقل سه تأليف در رشتة مربوط

د) داراي سابقةراهنمايي‌يامشاورپايان‌نامه‌درمراكزحوزوي يادانشگاهي‌دررشتة مربوط

هـ) دارا بودن مدرك سطح چهار براي راهنمايي يا مشاورة رسالة سطح سه

تبصره: احراز شرايط فوق به عهدة كميته‌هاي تخصّصي است.

ماده 15 : دستورالعمل تدوين رساله توسط شوراي مدارك علمي تصويب و ابلاغ مي‌شود.

تبصره: رساله‌هايي كه براساس دستورالعمل تدوين رساله تهيه شده و نيز به تأييد استاد راهنما رسيده باشند، جهت دفاع پذيرفته مي‌شوند.

ماده 15 : زمان تدوين رسالة سطح سه، پس از ابلاغ موضوع، حداقل 9 ماه و حداكثر 18 ماه مي‌باشد و زمان تدوين رسالة سطح چهار حداقل يك سال و حداكثر سه سال مي‌باشد.

تبصره 1: در موارد استثنائي، حداكثر زمان تدوين رساله، با پيشنهاد استاد راهنما و تصويب كميتة مربوط، تا يكسال قابل تمديد خواهد بود.

تبصره 2: عدم ارائة رساله در فرصت مقرّر، به منزلة انصراف تلقي مي‌گردد.

تبصره 3: در مورد طلابي كه قبل از سال 1375 در دستگاههاي علمي، آموزشي و اجرائي كشور اشتغال به كار داشته‌اند، رعايت حداقل زمان براي تدوين رساله لازم نيست و در اولين فرصتي كه بتوانند از رسالة خود دفاع كنند، رسالة آنها پذيرفته مي‌شود.

ماده 17 : به طلابي كه قبلاً مدرك معادل دريافت نموده‌اند، در صورتي كه بنا به تشخيص كميتة تخصّصي مربوط و تأييد شوراي مدارك علمي، رسالة آنها داراي شرايط مقرّر در اين آئين‌نامه باشد، مدرك علمي مربوط اعطا مي‌شود.

تبصره: در صورتي كه رسالة متقاضي نياز به تكميل داشته باشد، پس از تكميل و تأييد، مدرك مربوط به وي اعطا مي‌شود.

ماده 18 : بررسي نهايي رساله‌ها در جلسة دفاعيه توسط هيأت داوران متشكل از اعضاي زير صورت مي‌گيرد:

الف) استاد راهنما                  ب) استاد مشاور                   ج) استاد داور

ماده 19 : جلسة دفاعيه با حضور حداقل استاد راهنما و استاد داور، مسؤول يا نمايندة مديريت مدارك علمي، معاونت آموزش مراكز مديريت حوزة‌ علمية قم و حوزه‌هاي علمية خواهران رسميت مي‌يابد.

ماده 20 : مسؤول مدارك علمي يا نمايندة وي بدون حق رأي در جلسة دفاعيه شركت مي‌نمايد.

ماده 21 : ملاك تصميم‌گيري درخصوص رد يا قبول ‌رساله، ميانگين نمرات هيأت داوران است.

ماده 22 : ارزشيابي رساله‌هاي سطح 3 و 4 توسط هيأت داوران در چهار درجه صورت مي‌گيرد:

الف) نمرة 18 و بالاتر:            عالي

ب) نمرة كمتر از 18 تا 16:       خوب

ج) نمرة كمتر از 16 تا 14:        قبول

د) از 14 كمتر:                     غيرقابل قبول

تبصره: در صورتي كه هيأت داوران، قبول رساله را منوط به انجام اصلاحات رساله بدانند، داوطلب موظف است اصلاحات موردنظر رساله را اعمال و به تأييد هيأت داوران برساند.

ماده 23 : مراكز تخصّصي بايد اعضاي كميتة تخصّصي خود را به شوراي مدارك علمي معرّفي و پس از تأييد شوراي مذكور، امور مربوط به تصويب موضوع، انتخاب اساتيد راهنما و مشاور طلاب مراكز تخصّصي حوزه توسط اين كميته صورت گيرد. برگزاري جلسة دفاعيه، برابر مقررات مندرج در اين آئين‌نامه و با تركيب پيش‌بيني شده توسط مديريت مدارك علمي مديريت حوزة علميه انجام خواهد شد و مدرك آنان توسط اين مديريت صادر مي‌گردد.

تبصره: به طلابي كه تا ابتداي سال تحصيلي 1378 وارد سطح چهار مراكز تخصّصي حوزه شده‌اند، در صورت كسب معدل 16 با تدوين رساله، برابر مقررات اين آئين‌نامه، مدرك سطح چهار اعطا خواهد شد.

ماده 24 : خواهران طلبه‌اي كه مطابق برنامة حوزه‌هاي علمية برادران، مشغول به تحصيل در پايه‌هاي هفت تا ده مي‌باشند و تمام يا بعضي از پايه‌هاي يك تا ده را گذرانده‌اند، مطابق شرايط اين آئين‌نامه مي‌توانند مدرك سطح متناسب را برحسب ميزان تحصيلات خود دريافت نمايند.

ماده 25 : به خواهران طلبه‌اي كه براساس برنامة آموزشي اختصاصي مدارس علميه خواهران مشغول تحصيل مي‌باشند، پس از اتمام دوره و با داشتن ساير شرايط مقرّر در اين آئين‌نامه، مدرك سطح دو اعطا مي‌شود.

تبصره: طلاب خواهري كه براساس برنامة مدارس حوزه‌هاي علمية برادران، پايه‌هاي يك تا شش را گذرانده‌اند، اعم از اينكه مدرك سطح يك دريافت نموده يا مدرك دريافت ننموده باشند، مي‌توانند با ورود به دورة عمومي مركز مديريت حوزه‌هاي علمية خواهران و گذراندن كسري دروس دورة مذكور و موفقيت در دروس مربوطه، مدرك سطح دو دريافت نمايند.

ماده 26 : مسؤوليت اعطاء مدارك علمي خواهران طلبه در سطوح چهارگانه (سطح يك تا چهار) به عهدة‌ مركز مديريت حوزه‌هاي علمية خواهران مي‌باشد تا در چارچوب ضوابط مندرج در اين آئين‌نامه و ابلاغيه‌هاي قبلي و مصوّبات شوراي مدارك علمي بصورت مستقل اقدام به اعطاء مدارك متناسب نمايد. لذا مديريت حوزه‌هاي علمية خواهران موظف است تا با تهية مقدمات پيش‌بيني‌شده در اين آئين‌نامه نسبت به تهية آئين‌نامة اجرائي مناسب و ارائه به شوراي مدارك علمي جهت تصويب نهائي اقدام نمايد.

آئين‌نامه اجرايي مصوبه 313

مقدمه:

مدرك تحصيلي سندي علمي است، لذا علاوه بر اين كه بيانگر گذراندن برنامة آموزشي است قابليت‌ها و توانمندي‌هاي علمي و تخصّصي دارندة آن را مشخص مي‌كند و از طرفي مي‌تواند جايگاه شغلي دارندة آن مدرك را در مراكز علمي و فرهنگي و ادارات و مؤسسه‌هاي كشوري و جهان روشن مي‌سازد. در حوزه‌هاي علميه از ديرزمان، با اجتناب از مدرك‌گرايي غيرضروري، به دانش‌آموختگان در علوم حوزوي مداركي به نام اجازه‌هاي علمي اعطاء شده است. در نظام آموزشي جديد براساس مصوّبة 313 شوراي عالي حوزة مدارك علمي تحت عناوين سطح يك، دو، سه و چهار به دانش‌آموختگان در سطوح يادشده اعطاء مي‌گردد.

بديهي است اجراي منظم و مطلوب اين امر به آئين‌نامه‌اي جامع و روشن نياز دارد. بر اين اساس شوراي مدارك علمي آئين‌نامة اجرايي اعطاء مدارك علمي را به شرح ذيل به تصويب رساند.

ماده 1 : در مورد داوطلبان مدرك بايد صلاحيت‌هاي عمومي ذيل توسط مديريت مدارك علمي احراز شود:

الف) دارا بودن حسن ظاهر و رعايت زيّ طلبگي

ب) التزام عملي به احكام و اخلاق اسلامي

ج) عدم انحراف عقيدتي و سياسي

تبصره 1: انحراف عقيدتي، اعتقاد به مسائلي است كه با عقائد مسلّم اسلام و شيعة اثني‌عشري تنافي داشته باشد.

تبصره 2: انحراف سياسي، وابستگي به گروهها و احزاب معاند با اسلام و نظام جمهوري اسلامي مي‌باشد.

ماده 2 : صلاحيت‌هاي مذكور در ماده 1 بايد ابتدا توسط معاونت گزينش و آمار احراز گردد و در صورت بروز اختلاف و يا عدم پاسخگوئي در زمان مقرّر به هيئت بررسي كه از سوي شوراي مدارك علمي تعيين مي‌شود، ارجاع ‌گردد.

تبصره 1: براي احراز صلاحيت‌ طلاب سطح يك، مديران مدارس موظّفند حداكثر تا دو ماه پس از تكميل پايه شش نظر خود را به معاونت آمار و بررسي اعلام نمايند و اين معاونت موظّف است حداكثر ظرف مدّت شش ماه نسبت به صلاحيت طلاب مزبور اعلام‌نظر نمايد.

تبصره 2: در مورد طلاب متقاضي مدرك سطوح 2 و 3 و 4، معاونت آموزش بايد ليست متقاضيان را به معاونت آمار و بررسي ارسال و آن معاونت حداكثر ظرف مدت شش‌ماه نسبت به صلاحيت آنان اظهارنظر نمايد.

تبصره 3: بررسي صلاحيت‌ها بايد به نحوي باشد كه به حيثيت افراد، لطمه‌اي وارد نگردد.

ماده 3 : به طلابي كه دروس سطح يك را طبق پروندة آموزشي به اتمام رسانده‌اند و در پاية ششم حداقل معدل 14 كسب نموده باشند، مدرك سطح يك اعطاء مي‌گردد.

تبصره 1: در صورت كسري معدل، متقاضي بايد با شركت مجدد در امتحان برخي از دروس اين پايه، معدل‌ لازم‌ را كسب‌ نمايد.

تبصره 2: معدل بالاي پايه‌هاي پايين‌تر، نقص معدل (پايه 6) را جبران نمي‌كند.

ماده 4 : به متقاضيان مدرك سطح دو در صورت داشتن شرايط ذيل، مدرك سطح دو اعطاء مي‌گردد:

الف) داشتن شرايط مدرك سطح يك

ب) كسب حداقل معدل 14 در دروس سطح دو يا دروس تخصصي

ماده 5 : به متقاضيان مدرك سطح سه در صورت داشتن شرايط ذيل، مدرك سطح سه اعطاء مي‌گردد:

الف) داشتن شرايط دريافت مدرك سطح دو

ب) كسب معدل حداقل 14 در دروس پاية دهم يا دروس رشتة تخصّصي سطح سه

ج) معمّم بودن مستمر (آقايان)

د) كسب حداقل نمرة 14 در رسالة علمي (پايان‌نامه)

تبصره 1: روش محاسبة معدل سطح دو و سه بدين صورت است كه نمرات كلية مواد درسي اعمّ از كتبي و شفاهي جمع و بر تعداد آنها تقسيم مي‌شود.

تبصره 2: در صورت كسري معدل، متقاضي مي‌تواند در امتحان برخي از دروس سطح دو شركت مجدد نموده تا معدل لازم را كسب نمايد.

ماده 6 : ثبت‌نام طلاب متقاضي مدرك سطح 3 و 4 به شرح ذيل مي‌باشد:

الف) متقاضي پايان‌نامه در رشته‌هاي مختلف تخصّصي با همكاري مراكز مربوطه، هرساله در دوماه اول از نيم‌سال آخر تحصيلي

ب) متقاضي پايان‌نامه از طلاب آزاد و مشمولين تبصره 2 و 3 ماده 8 و 3، 4 و 5 ماده 9 و تبصره ماده 17 متقاضي در سطوح 3 و 4 هرساله در ماههاي آبان و آذر

ماده 7 : كساني كه قبل از سال 1360 دروس سطح سه را خوانده‌اند، با داشتن شرايط ذيل از شروط مذكور (بند الف و ب ماده 5 اين آئين‌نامه) معاف مي‌باشند و مي‌توانند در امتحان جامعي كه بيانگر سطح تحصيلي آنان باشد، شركت نموده و پس از موفقيت در امتحان، موضوع رسالة سطح سه دريافت كنند و پس از قبولي در دفاعيه، مدرك سطح سه به آنها اعطاء مي‌شود؛

الف) نداشتن پروندة كامل در مركز مديريت حوزه علميه قم

ب) گواهي دو نفر از اساتيد مورد تأييد مركز مديريت مبني بر اتمام دروس سطح سه در تاريخ مذكور

ج) موفقيت در امتحان مربوطه با كسب نمرة 14

تبصره: در صورتي كه سطح علمي افراد مشمول مادة فوق، پس از امتحان درحدّ سطح يك يا دو تشخيص داده شود، مدرك در همان سطح به آنها اعطاء مي‌گردد.

ماده 8 : فضلاء و اساتيدي كه سابقة حداقل پنج سال تدريس سطح سه يا هشت سال سابقة تدريس سطح دو در مراكز عمومي و رسمي حوزه‌هاي علميه را دارا باشند، از داشتن شرائط مذكور در بند (الف) و (ب) ماده پنج اين آئين‌نامه معاف مي‌شوند و مي‌توانند جهت اخذ موضوع و رسالة سطح سه ثبت‌نام نمايند.

ماده 9 : محققين حوزة علميه با احراز مراتب تحصيلي آنها در صورت تدوين حداقل دو كتاب علمي يا چهار مقالة علمي (منتشره در مجلات تخصّصي و علمي) يا سابقة حداقل پنج سال همكاري مستقيم در طرح‌هاي تحقيقاتي مراكز پژوهشي مورد تأييد مركز مديريت حوزه مي‌توانند جهت اخذ موضوع سطح سه ثبت‌نام نمايند.

تبصره 1: كساني مي‌توانند از ماده 7 و 8 و 9 اين آئين‌نامه استفاده كنند كه تا سال 79 حائز شرايط مذكور باشند.

تبصره 2: محقّق به كسي گفته مي‌شود كه ضمن اتمام دروس سطح (پاية دهم) و اشتغال به درس خارج، توانائي تأليف كتاب تحقيقي با استفاده از منابع دست اول همراه با اظهارنظر مستدل را داشته باشد.

تبصره 3: احراز محقّق بودن و علميّت تأليفات و مقالات و كارهاي تحقيقاتي به عهدة كميتة تخصّصي و تأييد شوراي مدارك علمي مي‌باشد.

ماده 10 : به متقاضيان مدرك سطح چهار در صورت داشتن شرايط ذيل، مدرك اعطاء مي‌گردد:

الف) دارابودن مدرك سطح سه از حوزه

تبصره 1: طلابي كه تا ابتداي سال تحصيلي 78 وارد رشتة تخصّصي سطح چهار شده‌اند، در صورت كسب معدل 16 در دروس دورة تخصّصي از اين شرط معاف مي‌باشند.

تبصره 2: فضلاء و طلابي كه دروس دورة سطح و چهار سال دروس خارج خود را گذرانده‌اند و داراي مدرك كارشناسي ارشد از يكي از دانشگاههاي معتبر كشور يا مؤسسات علمي باشند و پايان‌نامة آنها در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي، واجد شرائط پايان‌نامة سطح سه حوزه باشد و به تأييد كميتة تخصّصي مربوطه برسد، از اين شرط معاف مي‌شوند.

ب) شركت حداقل چهار سال در دروس خارج بعد از امتحانات سطح سه (پايه دهم) يا اتمام دورة تخصّصي سطح چهار

ج) كسب معدل 14 در چهار مصاحبة علمي درس خارج فقه و اصول

د) كسب حداقل معدل 14 در دروس تخصّصي سطح چهار (مخصوص شركت‌كنندگان در رشته‌هاي تخصّصي)

هـ) كسب حداقل نمرة 14 در رسالة علمي

و) معمّم بودن مستمر

ماده 11 : فضلاء و محققين مشتهر به فضل حوزة علميه، در صورت داشتن حداقل سه كتاب علمي منتشره درحدّ سطح چهار پس از تأييد كميتة تخصّصي مربوطه و شوراي مدارك علمي بدون داشتن شرايط مذكور در ماده 9 بجز بند (و)، مي‌توانند مدرك علمي سطح چهار دريافت نمايند.

ماده 12 : فضلاء و اساتيد مشتهر به فضل كه سابقة حداقل پنج سال تدريس موفّق درس خارج يا هشت‌سال تدريس موفّق دروس سطح سه در مراكز عمومي و رسمي حوزه را داشته‌اند و فاقد كتاب علمي باشند، مي‌توانند نوشتة علمي خود را جهت دريافت مدرك سطح چهار ارائه نمايند.

تبصره: حدّ كمي نوشتة علمي مذكور حداقل 100 صفحة 250 كلمه‌اي گرچه در موضوعات مختلف علمي مي‌باشد.

ماده 13 : تشخيص سابقة تدريس موفّق سطح دو يا سه يا خارج، مذكور در تبصره 2 ماده 8 و تبصره 4 ماده 9 مصوّبة 313 و مادة 8 و 13 اين آئين‌نامه از طريق دفتر امور اساتيد مركز مديريت حوزه علميه قم و تأييد كميتة تخصّصي مربوطه مي‌باشد.

ماده 14 : هرساله سقف ثبت‌نام جهت اخذ موضوع رسالة سطح سه و چهار با پيشنهاد مدير حوزه توسط شوراي مدارك علمي تعيين مي‌شود.

ماده 15 : در صورتي كه مجموع ثبت‌نام‌كنندگان سطح سه و چهار از سقف تعيين‌شده بيشتر باشد، با رعايت اولويت‌هاي زير، موضوع تدوين رساله واگذار مي‌شود:

الف) تقدّم تاريخ اتمام پايه دهم

ب) داشتن بالاترين معدل در امتحان كتبي و شفاهي پايه ده از ميان متقاضيان سطح سه

ج) داشتن بالاترين معدل در امتحان كتبي و شفاهي پايه ده و مصاحبة‌ درس خارج از بين متقاضيان سطح چهار

د) داشتن مدرك معادل از مركز مديريت حوزه يا نياز به مدرك رسمي جهت حضور يا اشتغال در مراكز علمي و فرهنگي

ماده 16 : مدارك صادره از سوي مركز مديريت حوزه علميه در سطوح دو، سه و چهار دوگونه خواهد بود:

الف) در مدرك دانش‌آموختگان مراكز تخصّصي حوزه، نام رشتة تخصّصي مربوطه درج مي‌گردد.

ب) در مدرك ديگر دانش‌آموختگان حوزه، نام رشتة دورة عمومي، فقه و اصول درج مي‌شود.

ماده 17 : هر طلبه‌اي كه طبق برنامه در يك پاية درسي شركت و در كلية مواد درسي همان پايه، نمرة قبولي كسب كرده باشد، تغييرات بعدي در برنامه و مواد درسي آن پايه، شامل حال وي نخواهد بود.

ماده 18 : به منظور بررسي صلاحيت علمي اساتيد راهنما، مشاور و داور و بررسي تخصّصي موضوع رساله، كميته‌هاي علمي تخصّصي متشكّل از پنج عضو تشكيل مي‌گردد و اعضاء آن توسط شوراي مدارك علمي تعيين مي‌گردند.

ماده 19 : شوراي مدارك علمي مي‌تواند بجاي تشكيل كميته‌هاي جداگانه براي هريك از مراكز تخصّصي، كميتة واحدي را به تناسب رشته‌ها در حوزه و مركز تخصّصي تشكيل دهند تا امور مربوط به هر دو كميتة تخصّصي را عهده‌دار شوند.

ماده 20 : هريك از اعضاء كميته‌ها با توجّه به تخصص آنان و با تصويب شوراي مدارك علمي مي‌توانند در بيش از يك كميته عضويت داشته باشند.

ماده 21 : اعضاء كميته‌هاي تخصّصي بايد شرايط زير را دارا باشند:

الف) دارا بودن حداقل يكي از شرايط مذكور در ماده 11 مصوّبة 313

ب) آشنايي با مسائل جديد و مورد نياز روز در رشتة مربوطه

ج) آشنايي با روش‌هاي تحقيق

د) برخورداري از روحية كار جمعي و تعهد و مسئوليت‌پذيري

هـ) برخورداري از حسن سابقه و تقواي لازم

و) برخورداري از ثبات فكري و دقّت‌نظر لازم

ماده 22 : وظايف كميته‌هاي تخصّصي عبارت است از:

الف) بررسي صلاحيت علمي اساتيد راهنما و مشاور براساس شرايط مذكور در ماده‌هاي 10 و 14 مصوّبة 313 و مادة 22 اين آئين‌نامه و معرّفي به مديريت مدارك علمي

ب) تأييد اساتيد راهنما، مشاور و داور براي هر رساله

ج) تعيين موضوعات مناسب و مورد نياز علمي جهت ارائه به متقاضيان تدوين رساله

د) بررسي و تصويب موضوعات پيشنهادي متقاضيان تدوين رساله

هـ) بررسي و تصويب طرح تحقيق ارائه‌شدة متقاضي پس از تأييد استاد راهنما

و) بررسي رساله‌هاي معادل جهت تبديل به رسالة علمي براساس ماده 17 مصوّبة 313 و ارجاع آن به شوراي مدارك علمي

ز) بررسي مقالات و كتب علمي منتشرشده توسط محققين و اساتيد حوزه كه در تبصره‌هاي 2 و 3 ماده 8 و 3 و 4 ماده 8 و 9 و 10 اين آئين‌نامه آمده است و ارجاع آن به شوراي مدارك علمي جهت تأييد نهايي

تبصره: كميته مي‌تواند جهت بررسي و ارزيابي علمي مقالات و نوشته‌ها و كتابهاي مذكور از صاحب‌نظران فاضل مورد اعتماد (گرچه غيرمعمم) استفاده نمايند.

ح) بررسي و تأييد همكاري مستقيم محققان حوزه كه در ماده 9 اين آئين‌نامه آمده است، به مدت حداقل پنج‌سال در طرح‌هاي تحقيقاتي مراكز پژوهشي مورد تأييد مركز مديريت حوزه و ارجاع آن به شوراي مدارك علمي

ط) بررسي سابقة تحصيل و تدريس و احراز صلاحيت علمي اساتيد كه در مواد 7، 8، 9 و 10 اين آئين‌نامه آمده و ارجاع آن به شوراي مدارك علمي جهت تأييد نهايي

ي) بررسي پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد غيرحوزوي طلاب مذكور در تبصره 2 ماده 10 اين آئين‌نامه و تأييد يا ردّ آن براساس ماده 16

ك) تمديد مهلت تدوين رساله تا يكسال ديگر

ماده 23 : اساتيد راهنما و مشاور كه توسط كميته‌هاي تخصّصي انتخاب مي‌شوند، بايد داراي شرايط ذيل باشند:

الف) داشتن يكي از شرايط مذكور در ماده 14 مصوّبة 313

ب) آشنايي به روش تحقيق

ج) توانايي هدايت و راهنمايي در تدوين رساله

ماده 24 : وظايف اساتيد راهنما به شرح ذيل مي‌باشد:

• راهنمايي نويسندة رساله در موارد:

الف‌ـ انتخاب موضوع رساله

ب‌ـ تهية طرح تحقيق

ج‌ـ منابع و مآخذ تدوين رساله

دـ ساختار و نظم منطقي رساله

هـ‌ ـ جنبة محتوايي و علمي رساله

• تأييد اتمام رساله و پذيرش مسئوليت علمي آن و اعلام آمادگي رساله جهت دفاع
• شركت در جلسة‌ دفاعيه
• راهنمايي مجدد نويسندة رساله در صورت نياز رساله به اصلاح و تكميل پس از طرح در جلسة دفاعيه

تبصره: استاد راهنما نمي‌تواند همزمان بيش از پنج رساله را جهت راهنمايي بپذيرد بجز در موارد استثنايي به تشخيص كميتة تخصّصي.

ماده 25 : وظايف استاد مشاور عبارت است از:

• همكاري با استاد راهنما در تهية طرح تحقيق رساله
• همكاري با استاد راهنما در معرّفي منابع مورد نياز نويسنده جهت تدوين رساله
• ارائه نظر مشورتي به نويسنده در زمينة ساختار و محتواي رساله
• شركت در جلسة دفاعيه به عنوان يكي از داوران
• ارائه نظر مشورتي به نويسنده براي اصلاح يا تكميل مجدد رساله پس از جلسة دفاعيه در صورت نياز

تبصره: استاد مشاور نمي‌تواند مشاورة بيش از هفت رسالة علمي را در زمان واحد داشته باشد بجز در موارد استثنائي به تشخيص كميتة تخصصي.

ماده 26 : دستورالعمل تدوين رسالة علمي كه توسط نويسنده بايد رعايت گردد، به شرح ذيل است:

• پس از تصويب موضوع توسط كميتة تخصّصي، نخست لازم است نويسنده طرح تحقيق رساله را با رعايت موارد ذيل تهيه نمايد:

1/1ـ تبيين موضوع رساله و محدودة آن

2/1ـ بيان موضوع و ضرورت بحث دربارة‌ آن

3/1ـ بيان پيشينة بحث دربارة موضوع تحقيق

4/1ـ تنظيم اولية بخشها و فصول و عناوين زيرمجموعة آنها همراه با توضيح اجمالي مباحث

5/1ـ بيان سؤال‌هاي اصلي و فرعي مورد تحقيق

6/1ـ ذكر فرضية تحقيق براي رساله‌هاي سطح چهار

7/1ـ ذكر روش تحقيق پايان‌نامه (تاريخي‌ ـ توصيفي ـ كتابخانه‌اي ـ ميداني ـ استدلالي)

8/1ـ فهرست منابع

• حداكثر مدت زمان تهية طرح، پس از تصويب موضوع، سه ماه مي‌باشد.
• طرح تحقيق قبل از تحويل به كميتة تخصّصي لازم است به تأييد استاد راهنما برسد.
• طرح تحقيق پس از تأييد استاد راهنما لازم است براي تصويب نهايي به كميتة تخصّصي مربوطه تحويل داده شود.
• پس از تصويب طرح توسط كميتة تخصّصي مربوطه، نويسنده بايد رساله را زيرنظر اساتيد راهنما و مشاور تدوين نمايد.
• در پايان‌نامه از نظر ساختار ظاهري و شكلي بايد موارد ذيل رعايت شود:

1/6ـ روي جلد، نام موضوع، نام اساتيد راهنما و مشاور، نام نويسنده، تاريخ پايان تدوين و سطح رساله نوشته شود.

2/6ـ فهرست مطالب در ابتدا قرار گيرد.

3/6ـ پايان‌نامه بايد داراي مقدمه‌اي باشد شامل:

1/3/6ـ تبيين موضوع رساله

2/3/6ـ بيان اهميت و جايگاه موضوع

3/3/6ـ بيان هدف از تحقيق

4/3/6ـ ذكر سؤالات اصلي و فرعي مربوط به موضوع

5/3/6ـ بيان پيشينة تحقيق و نقاط اشتراك و افتراق تحقيق مورد نظر با كارهاي انجام‌شده

6/3/6ـ توضيح روش تحقيق

4/6ـ رساله بايد از بخش‌هاي منطقي يا فصل‌بندي متناسب با پيش‌فرضها و سؤالات و موضوع رساله برخوردار باشد و در پايان هر بخش و فصل،‌ حاصل بحث به صورت روشن بيان شود.

5/6ـ فصل پاياني (خاتمه) رساله بايد به جمع‌بندي نهايي و نتيجه‌گيري رساله اختصاص يابد.

6/6ـ فهرست تفصيلي منابع و مآخذ بايد هم در پاورقي و هم در پايان رساله آورده شود (در پاورقي نام كتاب و صفحه كافي است و در پايان رساله خصوصيات منابع بطور كامل و به سبك رايج نوشته شود).

7/6ـ در نگارش رساله بايد قواعد دستوري (ادبيات) درحدّ لازم رعايت شود.

• محتواي رساله بايد ويژگيهاي زير را داشته باشد:

1/7ـ پايان‌نامه بايد نتيجة تحقيق و ابتكار خود نويسنده باشد.

2/7ـ موضوع بحث بايد به صورت روشن تقرير و تنقيح گردد.

3/7ـ اقوال و نظرات ديگران بايد گويا و روشن و حتي‌الامكان بدون واسطه بيان شود.

4/7ـ در تدوين رساله بايد انسجام كامل بين مطالب رعايت شود.

5/7ـ در رسالة سطح چهار علاوه بر ويژگيهاي مذكور، نقل و جمع اقوال صاحب‌نظران كافي نيست، بلكه بايد مشتمل بر رأي مختار نويسنده همراه با دليل و نقد اقوال مخالف باشد.

• حداقل صفحات رساله در سطح سه، 100 صفحة A4 و در سطح چهار 200 صفحة A4 و هر صفحه حداقل حاوي حدود 250 كلمه باشد.
• رساله پس از اتمام بايد به تأييد استاد راهنما برسد.
• زمان تدوين رساله پس از ابلاغ موضوع و تصويب طرح در مورد رسالة سطح سه حداقل 9 ماه و حداكثر 18 ماه و در مورد سطح چهار حداقل 1 يكسال و حداكثر 3 سال مي‌باشد.

تبصره 1: در موارد استثنائي حداكثر زمان تدوين رساله، با موافقت استاد راهنما و تصويب كميتة مربوطه، تا يكسال قابل تمديد خواهد بود.

تبصره 2: در مورد طلابي كه قبل از سال 1375 در دستگاههاي علمي، آموزشي و اجرايي كشور اشتغال به كار داشته‌اند، رعايت حداقل زمان براي تدوين رساله لازم نيست.

ماده 27 : رساله مي‌تواند ترجمة آثار علمي باشد همراه با تبيين و تحليل و نقد متناسب از طرف مترجم.

ماده 28 : به طلابي كه قبلاً از مركز مديريت حوزه، مدرك معادل در سطح سه يا چهار دريافت نموده‌اند، در صورتي كه رسالة آنان ويژگيهاي رسالة علمي مذكور در ماده 27 اين آئين‌نامه دارا باشد و به تأييد كميتة تخصّصي برسد، مدرك علمي سطح مربوطه اعطا مي‌شود.

تبصره: در صورتي كه رسالة متقاضي به تشخيص كميتة تخصّصي نياز به تكميل داشته باشد، پس از تكميل و تصويب كميتة تخصّصي و تأييد شوراي مدارك علمي، مدرك موردنظر به وي اعطا مي‌شود.

ماده 29 : ادارة جلسة دفاعيه برعهدة مديريت مدارك علمي يا نمايندة او مي‌باشد.

تبصره: مديريت مدارك علمي و نمايندة او در جلسة دفاعيه حقّ رأي ندارند.

ماده 30 : فرايند برگزاري جلسة دفاعيه به شرح ذيل مي‌باشد:

الف) نويسندة‌ رساله حدود 20 دقيقه پيرامون مطالب اصلي و مهم رسالة خود گزارش مي‌دهد.

ب) نويسنده، استاد راهنما و مشاور به مدت 45 دقيقه به دفاع از مطالب رساله مي‌پردازند.

ج) امتياز رساله توسط هيئت داوران براساس فرم ارزشيابي رساله‌هاي علمي تعيين مي‌گردد.

تبصره: با صلاحديد استاد راهنما و داور، زمان‌بندي يادشده قابل تغيير است.

ماده 31 : نمرة امتياز نهايي رساله براساس جمع امتيازات اعضاء حاضر در جلسة هيئت داوران و تقسيم بر تعداد آنان تعيين مي‌گردد و نمره بعد از خروج از جلسه معتبر نمي‌باشد.

ماده 32 : چنانچه هيئت داوران، اصلاحاتي را لازم بدانند، بر نويسندة رساله لازم است آنها را اعمال نمايد و به تأييد اساتيد داور توسط مدارك علمي برسد.

ماده 33 : چنانچه بعد از اصلاحات رساله، اساتيد داور، تشكيل جلسة دفاعية مجدد را لازم بدانند، نويسنده ملزم به دفاع مجدد مي‌باشد.