سیرهی عملی امام خمینی رضوان الله علیه در ماه مبارك رمضان
عالمان ربانی، چلچراغهای پر فروغی هستند كه در هر عصری ، در آسمان علم و عمل می درخشند، و با كسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت. بر زمینان تجلی می كنند و آنان را به سوی منابع نور و بركت دودمان وحی ، رهنمون می سازند، و بر بال عرفان ناب محمدی صلی الله علیه و آله نشانده، بر مشكات ملكوت، عروج می دهند.
در میان دین باوران كفر ستیز، چهرهی محبوب قرن، فقیه تیز بین سیاست مدار ایزدخواه فیلسوف عارف ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ، حضرت امام خمینی ، رضوان الله علیه، از موقعیتی والا و ویژه برخودار است; زیرا، روزها و ساعتها و لحظههای عمر او، بامراقبه و محاسبه سپری شد و صدها آیهی قرآن را مجسم ساخت و عینیتبخشید.
امسال، كه از سوی مقام معظم رهبری ، «سال امام خمینی ; رضوان الله علیه» نام گذاری شده است، مناسب استسیرهی عملی ایشان را در ماه مبارك رمضان مورد بررسی قرار دهیم تا جان را با شهد محبت و شناختحاصل از رفتار ایشان، صفایی دیگر دهیم.
حضرت امام، رضوان الله علیه، توجه ویژهای نسبتبه ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقاتهای خودشان را در ماه رمضان تعطیل می كردند و به دعا و تلاوت قرآن و…می پرداختند.
و خودشان می گفتند: «خود ماه مبارك رمضان، كاری است» (1) .
یكی از یاران امام، در این باره گفته است:
در این ماه، ایشان، شعر نمی خواندند و نمی سرودند و گوش به شعر هم نمی دانند. خلاصه، دگر گونی خاصی متناسب با این ماه در زندگی خود ایجاد می كردند، به گونهای كه این ماه را، سراسر، به تلاوت قرآن مجید و دعا كردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپری می كردند (2) .
ایشان، به هنگام سحر و افطار، بسیار كم می خوردند، به گونهای كه خادمشان فكر می كردند كه امام، چیزی نخورده است! (3)
حضرت امام رحمه الله درباره رمضان چنین می سرایند:
ماه رمضان شد، می و میخانه بر افتاد عشق و طرب و باده، به وقتسحر افتاد افطار به می كرد برم پیر خرابات گفتم كه تو را، روزه، به برگ و ثمر افتاد با باده، وضو گیر كه در مذهب رندان در حضرت حق این عملتبارور افتاد (4)
از جمله برنامههای ویژهی حضرت امام، رضوان الله علیه، در ماه مبارك رمضان، عبادت و تهجد بود. امام، عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهی می دانستند. و به صراحتبیان می كردند كه در وادی عشق، نباید به عبادت به چشم وسیلهای برای رسیدن به بهشت نگاه كرد (5) .
اكثر آشنایان امام نقل می كنند كه از سن جوانی ، نماز شب و تهجد، جزء برنامههایشان بود.
بعضی از نزدیكان ایشان می گفتند كه وقتی در ظلمت و تاریكی نیمهی شب، آهسته وارد اتاق امام می شدم، معاشقه امام را با ایزد احساس می كردم و می دیدم كه با خضوع و خشوعی خاص، نماز می خواندند و قیام و ركوع و سجود را بهجا می آوردند كه حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فكر می كردم كه شب امام، حقیقتا، لیلة القدر است (6) .
یكی از اعضای دفتر ایشان، در این باره می گوید:
پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام، در بیماری و در صحت و در زندان و در خلاصی و در تبعید، حتی بر روی تختبیمارستان قلب هم نماز شب خواندند (7) .
امام، رضوان الله علیه، توجه خاصی به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترك نمی كردند. نقل شده است كه امام، در نجف اشرف، با آن گرمای شدید، ماه مبارك رمضان را روزه می گرفت و با این كه در سنین پیری بودند و ضعف بسیار داشتند، تا نماز مغرب و عشا را به همراه نوافل بهجای می آوردند، افطار نمی كردند! و شبها تا صبح، نماز و دعا می خواندند و بعد از نماز صبح، مقداری استراحت می كردند و صبح زود، برای كارهایشان آماده می شدند (8) .
خانم زهرا مصطفوی می گوید:
راز و نیاز امام و گریهها و نالههای نیمه شب این، چنان شدید بود كه انسان را، بی اختیار، به گریه می انداخت (9) .
یكی از اساتید قم نقل می كرد: شبی ، میهمان حاج آقا مصطفی بودم. ایشان، خانهی جداگانهای نداشتند و در منزل امام زندگی ، می كردند. نصف شب، از خواب بیدار شدم و صدای آه و نالهای شنیدم، نگران شدم كه مگر اتفاقی افتاده است; حاج آقا مصطفی را بیدار كردم و گفتم: «ببین چه خبر است!» . ایشان نشست و گوش داد و گفت: «صدای امام است كه مشغول تهجد و عبادت است» (10) .
در ماه مبارك رمضان، این شب زنده داری و تهجد، وضعیت دیگری داشت. یكی از محافظان بیت می گوید در یكی از شبهای ماه مبارك رمضان، نیمه شب، برای انجام كاری مجبور شدم از جلوی اتاق امام گذر كنم. حین عبور، متوجه شدم كه امام، زار زار گریه می گردند! هق هق گریهی امام كه در فضا پیچیده بود، واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد كه چهگونه امام، در آن موقع. از شب، با خدای خویش راز و نیاز می كند (11) .
آخرین ماه مبارك رمضان دوران حیات امام، به گفتهی ساكنان بیت، از ماه مبارك رمضانهای دیگر متفاوت بود! به این صورت كه امام، همیشه، برای خشك كردن اشك چشمشان دستمالی را همراه داشتند، ولی در آن ماه مبارك رمضان، حولهای را نیز همراه بر می داشتند تا به هنگام نمازهای نیمه شبشان، از آن استفاده كنند! (12)
امام خمینی ، رضوان الله علیه، توجه خاصی به قرآن داشتند، بهطوری كه روزی ، هفتبار قرآن می خواندند!
امام، در هر فرصتی كه بهدست می آوردند، و لو اندك، قرآن می خواندند. بارها دیده شد كه امام، حتی در دقایقی قبل از آماده شدن سفره – كه معمولا به بطالت می گذرد – قرآن تلاوت می كنند (13) ! امام، بعد از نماز شباش تا وقت نماز صبح، قرآن می خواند (14) .
یكی اطرافیان امام می گوید:
امام، در نجف، چشمشان درد گرفت و به دكتر مراجعه كردند. دكتر، بعد از معاینهی چشم امام گفت: «شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشمتان استراحتبدهید» . امام، خندیدند! و فرمودند: «دكتر: من، چشم را برای قرآن خواندن می خواهم! چه فایدهای دارد كه چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما یك كاری كنید كه من بتوانم قرآن بخوانم (15) !» .
و در ماه رمضان یكی از همراهان امام در نجف، اظهار می كرد كه امام خمینی ، در ماه مبارك رمضان، هر روز، ده جزء قرآن می خواندند; یعنی ، در هر سه روز، یك بار قرآن را ختم می كند (16) .
علاوه بر آن، هر سال، چند روز قبل از ماه مبارك رمضان، دستور می دادند كه چند ختم قرآن برای افرادی كه مد نظر مباركشان بود، قرائتشود (17) .
گزیدهایی از توصیهها و سفارشهای امام، رضوان الله علیه، به مناسبت ماه مبارك رمضان
شما، در این چند روزی كه به ماه رمضان مانده، به فكر باشید، خود را اصلاح كرده، توجه به حق تعالی پیدا نمایید.
از كردار و رفتار ناشایستهی خود، استغفار كنید! اگر خدای نخواسته، گناهی مرتكب شدهاید، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان، توبه كنید! زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید! مبادا در ماه مبارك رمضان، از شما غیبتی ، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند و در محضر ربوبی ، با نعم الهی و در مهمان سرای باری تعالی ، آلوده به معاصی باشید! شما، اقلا، به آداب اولیهی روزه عمل نمایید و همانطوری كه شكم خود را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی باز دارید! از هم اكنون، بنا بگذارید كه زبان را از غیبت، تهمت، بدگویی و دروغ نگهداشته، كینه، حسد و دیگر صفات زشتشیطانی را از دل بیرون كنید!
اگر با پایان یافتن ماه مبارك رمضان، در اعمال و كردار شما هیچ گونه تغییری پدید نیامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقی نكرد، معلوم می شود روزهای كه از شما خواستهاند، محقق نشده است.
اگر دیدید كسی می خواهد غیبت كند، جلوگیری كنید و به او بگویید! «ما، متعهد شدهایم كه در این سی روز ماه مبارك رمضان، از امور محرمه خود داری ورزیم.» و اگر نمی توانید او را از غیبتباز دارید، از آن مجلس خارج شوید! ننشینید و گوش كنید! باز تكرار می كنم تصمیم بگیرید در این سی روز ماه مبارك رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همهی اعضاء و جوارح خود باشید.
توجه بكنید كه به آداب ماه مبارك رمضان عمل كنید; فقظ، دعا خواندن نباشد، دعا به معنای واقعی اش باشد (18) .
پی نوشتها:
1. پا به پای آفتاب، ج 1، ص 286.
2. برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ره، ج 3، ص 90.
3. همان، ص 89 .
4. روزنامهی جمهوری اسلامی ، مورخ 8/1/69. امام خمینی ره 29 شعبان / 1407.
5. روزنامه جمهوری اسلامی ، 20 / 11 / 64.
6. امام در سنگر نماز، ص 83; هزار و یك نكته، حسین دیلمی ، نكتهی 129.
7. هزار و یك نكته، حسین دیلمی ; حبیب و محبوب، ص 53; سیمای فرزانگان، ص 180.
8. سیمای فرزانگان، ص 159; برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ره، ج 3، ص 99.
9. برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ره، ج 3، ص 132.
10. همان، ص 286.
11. هزار و یك نكته، حسین دیلمی ، نكتهی 104; جلوهای از خورشید، ص 90.
12. برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ره، ج 3، ص 126.
13. پا به پای آفتاب، ج 1، ص 270.
14. برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ره; ج 3، ص 198.
15. همان، ص 7.
16. همان، ص .
17. پا به پای آفتاب، ج 1 ص 181.
18. سیمای فرزانگان، ص 159 و 161 برداشتهایی از سیرهی امام خمینی ، ج 3، ص 8.